Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej

10 marca 2022 roku, w czternastym dniu wojny putinowskiej Rosji przeciwko Ukrainie, z inicjatywy kierownika Katedry Kultury Słowian Wschodnich Uniwersytetu Jagiellońskiego profesora Grzegorza Przebindy, zaproszenie do rozmowy na temat szerokiego kontekstu i intelektualnego tła napaści Rosji na Ukrainę przyjął rosyjski pisarz, opozycjonista i myśliciel  Dmitrij Bykow. Zajmujący się działalnością publiczną i publicystyczną pisarz, od dawna otwarcie sprzeciwia się reżimowi Władimira Putina, a w 2014 roku, tuż po aneksji przez Rosję Krymu gościł w Krakowie na Spotkaniu Wschodnim z wykładem zatytułowanym Pisarz i władza w Rosji w 2014 roku. Spotkanie z marca 2022 roku było swoistą kontynuacją tamtego wystąpienia, niestety w dużo bardziej tragicznych okolicznościach brutalnej, nieuzasadnionej wojny Rosji przeciwko Ukrainie.

Warto także nadmienić, że wiosną 2019 roku Dmitrij Bykow, jak później wyjaśniła to międzynarodowa grupa dziennikarzy śledczych, został najprawdopodobniej otruty podobną substancją, którą w 2020 roku próbowano otruć opozycyjnego polityka Aleksieja Nawalnego, który obecnie odbywa wyrok 9 lat pozbawienia wolności. Wszystkie tropy związane z tymi zamachami prowadzą bezpośrednio do kremlowskiego aparatu przemocy.   

Zaproponowany przez pisarza temat wystąpienia nawiązywał do wydarzeń, które zupełnie zmieniły dynamikę losów współczesnej Ukrainy, ale także rządzonej autokratycznie Rosji.  

W trakcie prelekcji nasz gość podzielił się swoimi przemyśleniami na temat ideologii rosyjskiego faszyzmu, której emanacją, w jego ocenie, stała się napaść Rosji na Ukrainę.  W opinii pisarza, faszyzm nie jest jednorodną ideologią, gdyż przybiera odmienne formy w poszczególnych państwach i kulturach – niemożliwe jest zatem utożsamienie faszyzmu włoskiego, z niemieckim, czy rosyjskim. W swoim wystąpieniu Bykow wskazywał na trzy zasadnicze cechy rosyjskiego faszyzmu: ideę wyjątkowości narodu rosyjskiego i jego misji wybawienia świata od zła; nieustanne poszukiwanie i niszczenie wrogów wewnętrznych oraz oparcie państwa na służbach specjalnych.  Wspomniane parametry  istnieją w ideologii państwa rosyjskiego od czasów pierwszego cara moskiewskiego Iwana Groźnego, zaś cała późniejsza historia Rosji, w opinii pisarza, opiera się na fenomenie cykliczności.

Za szczególnie niebezpieczny Bykow uznał brak jakiegokolwiek pozytywnego programu w działaniach rządzącego w Rosji reżimu, co wynika z dążenia do „wstrzymania historii”, odtworzenia imperium rosyjskiego w jego dawnych granicach geograficznych i swoistej hibernacji.

Próbując odpowiedzieć na pytanie o prawdziwe przyczyny rozpoczęcia pełnoskalowej wojny przeciwko Ukrainie właśnie w lutym 2022 roku  Dmitrij Bykow stwierdził, iż w czekistowskiej świadomości Putina największym zagrożeniem jest nadchodząca przyszłość, czyli zmiana. Starzejący się Putin próbuje zakonserwować swoiście rozumiany status quo, stąd jego wielka wrogość i strach wobec nieokreślonej przyszłości, którą próbuje sam ukształtować. Wojna, jak twierdzi pisarz, jest także pochodną nienawiści do Ukrainy, w której Putin nie bez powodu dostrzegł wariant rosyjskiej, niemiłej dla niego przyszłości - kraju demokratyzującego się i otwartego.

Link do nagrania ze spotkania

Wynotowali: Aleksander Wawrzyńczak i Bartosz Gołąbek